Gisteravond keek ik via www.uitzendinggemist.nl naar de Tegenlicht-documentaire ‘Een Griekse tragedie’, die de VPRO op 27 september j.l. uitzond.
“Griekenland was het eerste land in Europa dat getroffen werd door de economische crisis”, zo luidt de begeleidende tekst. “Een dreigend failliet is door de lidstaten afgewend, maar de Grieken zullen zwaar moeten bezuinigen om het land weer op de rails te krijgen. De woede onder de bevolking groeit en dagelijks vullen de straten zich met demonstranten. Geen middel wordt geschuwd om te overleven.”
Om te laten zien welke middelen door sommige Grieken worden aangewend, reisde de VPRO-ploeg af naar de Peloponnessos, naar het dorp Klenia in de wijnstreek Nemea, waar afgelopen voorjaar een kunstsmokkel werd veredeld.
Een boer uit het dorpje was tijdens het ploegen van zijn akker op twee eeuwenoude beelden gestoten. De kouroi (meervoud van kouros) zijn afbeeldingen van naakte jonge mannen die in de periode 500-600 voor Christus werden gemaakt. Ze sierden meestal tempels of graven. Kostas, de boer, besloot zijn vondst niet aan te geven bij de Griekse Archeologische Dienst of de plaatselijke politie, maar op de zwarte markt te verhandelen. Aldus de politie. Kostas zou ongeveer 10 miljoen voor de beelden hebben gekregen. Althans, als de smokkel zou zijn geslaagd, want dat gebeurde niet. De politie kwam op het spoor van de op handen zijnde smokkel en wist deze te voorkomen.
Het is een goede documentaire. De VPRO-ploeg praat in het dorp over de kunstroof met de burgemeester, met bekenden en mede-dorpelingen van Kostas en met medewerkers van de politie. Ook de archeoloog Stephen Miller van de Universiteit van Berkeley, die al sinds de jaren ’70 onderzoek doet in deze streek, wordt geïnterviewd.
De belabberde financiële situatie van de boeren is in de hele documentaire voortdurend onderwerp van gesprek. En dat is mijn enige kanttekening: het verband tussen de economische crisis en de plannen van Kostas is in mijn ogen iets te sterk aangezet. Kunstroof is van alle tijden. Griekse boeren vinden al eeuwenlang overblijfselen uit vroegere tijden op hun akkers. En zij zullen ook in de toekomst nog veel opgraven. Sommigen geven het gevondene aan de overheid en incasseren een klein vindersloon. Anderen doen dat niet, houden het voor zichzelf of verkopen het. Ook dat is van alle tijden. Crisis of geen crisis.
Tot slot: de prachtige, dramatische muziek bij de documentaire is een deel van de soundtrack van de film Ulysses’ Gaze van de filmregisseur Theo Angelopoulos, geschreven door de Griekse componiste Eleni Karaindrou.
24 oktober 2010