Een bruine beer en haar jong struinen door het bergachtige terrein rond het dorp Kleissoura, ten noordoosten van de stad Kastoria in Grieks Macedonië. Deze beelden zag ik gisteravond op de website van de BBC. De journalist Malcolm Brabant laat in zijn bericht zien dat de beren steeds vaker naar de dorpen komen om voedsel te zoeken. Geen uniek geval in het bergachtige noorden van Griekenland. Twee weken geleden werd een bruine beer met haar 10 maanden oude jong aangetroffen op de provinciale weg Neapolis-Kastoria. Automobilisten waarschuwden een natuurorganisatie en die nam de twee beren mee naar een opvangcentrum.
Het leefgebied van de Griekse beren is de laatste jaren steeds kleiner geworden omdat het achterland van Griekenland steeds beter wordt onsloten en het netwerk van wegen steeds fijnmaziger wordt. Met alle gevolgen van dien voor de beren.
Afgelopen najaar bleek een beer te zijn verdronken in een waterput in het dorp Trikoukia bij Grevena en in mei werd een beer aangereden op de snelweg Kozani-Kastoria. Ook de pas geopende Odos Egnatia, die het uiterste westen met het uiterste oosten verbindt en daarbij het Pindos-gebergte doorkliefd, heeft al een paar slachtoffers onder de berenpopulatie geëist.
De Griekse beren hebben mijn aandacht sinds mijn eerste reis naar Epirus in 1998. Ik maakte een trektocht van 6 weken door de bergen van de noordelijke en zuidelijke Pindos. Iedereen die ik sprak. had in die periode wel eens een beer gezien. De eigenaar van de taverne in Konitsa was er in de vorige herfst een tegengekomen tijdens het jagen, de buschauffeur had kort daarvoor een moeder met haar berenjong op de rijweg gezien en een oude vrouw in het dorp Vovoussa had vanuit haar zolderraam twee beren in het kippenhok aan de rand van het dorp gezien. In vele kroegen en taverne’s werd mij vol trots de berenkop aan de muur getoond. Meestal begrepen de mensen niet dat ik liever een levende beer zou willen zien (weliswaar vanuit een zolderraam) en niet alleen de kop van een tijdens de jacht geschoten beer. De meeste bergbewoners vonden de berenpopulatie weliswaar bijzonder, maar waren tegelijkertijd van mening dat een dode beer beter was dan een levende. Ik ben helaas tijdens die trektocht niet verder gekomen dan het zien van verse afdrukken van berenpoten in het zand van een rivierbedding.
Opmerkelijk in die tijd was het feit dat de berenpopulatie enigzins gestegen was ten opzichte van de jaren ’80. Dat had alles te maken met de oorlog in Joegoslavië. De Joegoslavische beren onvluchtten kennelijk het oorlogsgeweld en hadden hun weg gevonden naar het rustigere en deels nog onherbergzame noordwesten van Griekenland. Sinds begin jaren ’90 is er een organisatie die zich het lot van de door jagers en oprukkende wegennet bedreigde beren aantrekt. De organisatie Arcturos richtte zich in eerste instantie op de ‘dansende beren’, de beren die aan een ketting werden gehouden en werden gedwongen voor publiek te dansen. Deze praktijk, meestal uitgeoefend door Roma, werd weliswaar in 1969 verboden, maar tot ver in de jaren ’80 kon je de dansenden beren in Griekenland tegenkomen. Het werkgebied van de organisatie heeft zich de laatste jaren uitgebreid naar de in het wild levende beren, naar andere landen in de Balkan, en ook naar andere diersoorten als de wolf en de lynx.
In september bezocht ik het wijngoed van Yiannis Boutaris, een van de nazaten van de bekende Boutaris-familie. Yiannis splitste zich in 1996 af van de rest van het familie-imperium en startte zijn eigen wijngoed, gericht op de produktie van wijnen gemaakt van bijzondere inheemse druivensoorten.
Vreemd genoeg bleek de ontvangstruimte van het wijngoed Kir Yiannis in Naoussa voor de helft te zijn ingericht met folders, posters en allerlei produkten van Arcturos. Bij navraag bleek de wijnmaker zelf de initiatiefnemer te zijn van deze organisatie. Hij richtte begin jaren ’90 in zijn geboortedorp Nymphaio dit centrum op. Vanwege zijn inzet voor de bedreigde Griekse natuur, riep Time Magazine hem in 2003 uit tot ‘European Hero’, en beloonde ook Unesco hem in 2006 met een prijs.
Een jaar geleden kwam de inmiddels 68-jarige Boutaris weer in actie. Naar aanleiding van de toename van ongelukken met beren op snelwegen zoals de Odos Egnatia, schreef hij een open brief aan minister-president Karamanlis en EU-commissaris voor milieu Stavros Dimas waarin hij opriep tot meer aandacht voor de Griekse beren. De uitbreiding van het wegennet en de afname van bosgebied leiden ertoe dat de beren steeds dichterbij de mensen komen, met alle gevolgen van dien, zo schreef Boutaris. Er zijn momenteel nog ongeveer 200 beren, en die moeten niet allemaal eindigen in Yiannis’ wildpark.
Kijk voor meer info op:
www.arcturos.gr en www.kiryianni.gr
5 december 2009