Wie heeft er bakzeil gehaald in de Schengen-discussie?

Foto: vluchtelingen in kamp Ellinikon, Athene.

* 5 december 2015 *

Afgelopen week verscheen er een vreemd bericht in de media. Op woensdag 2 december berichtten verschillende kranten en radio- en tv-zenders dat Griekenland mogelijk uit de Schengen-zone zou worden gezet.

De Schengen-zone is het gebied dat bestaat uit een aantal landen binnen de EU die in 1985 met elkaar hebben afgesproken dat er binnen dat gebied zonder paspoortcontrole kan worden gereisd. In 1985 ging het nog alleen om Nederland, België, Luxemburg, Duitsland en Frankrijk. In de loop van de tijd is de zone uitgebreid en momenteel gaat het om de 22 landen van de EU, aangevuld met IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechenstein. Binnen deze zone is vrij verkeer van personen mogelijk.

Griekenland wordt momenteel verweten de buitengrenzen van dit gebied niet goed te controleren. Deze grenzen zouden ‘poreus’ zijn en het land zou herhaaldelijke hulp van de overige EU-landen en Frontex (het Europees agentschap belast met de bewaking van de buitengrenzen) hebben geweigerd. “Grenzen dicht of uit Schengen” was de boodschap aan de Grieken.
Vrijwel ieder medium nam het bericht woensdag over en een dag later waren ook de begrippen en bijbehorende hashtags ‘Schenxit’ en ‘Schengxit’ geboren. Overigens lazen we een week eerder ook al berichten over een zogenaamd ‘Mini-Schengen’. In sommige landen werd blijkbaar nagedacht over een kleinere verzameling van landen waarbinnen vrij verkeer mogelijk is.

Op vrijdag, 2 dagen later, was er ‘verheugend’ nieuws. De ministers van Binnenlandse  Zaken en Justitie van alle EU-landen waren in Brussel bijeen gekomen en Griekenland was gelukkig ‘gezwicht’. De Grieken hadden ‘bakzeil gehaald’ en ‘onder druk toegegeven’. Hulp van Frontex bij de grens met Macedonië wordt toegestaan en de Grieken stemmen ook in met Europese kustbewaking in de Egeïsche zee. De Europese familie is gelukkig weer eensgezind.

Waarom noem ik dit bericht ‘vreemd’? Om te beginnen werd nergens uitgelegd waarom de Griekse overheid tot nu toe blijkbaar alle hulp afwees. En klaarblijkelijk vroeg ook niemand zich af of dit wel daadwerkelijk het geval was.  Is het echt zo dat Griekenland tot nu toe alle hulp heeft afgewezen?

Sinds het begin van dit jaar zijn er meer dan 700.000 vluchtelingen via de grenzen van Griekenland Europa binnengekomen. Op dit moment zijn er dit zo’n 10.000 per dag. Dat gebeurt deels via land – in de regio Evros – en deels met gebrekkige bootjes vanuit de Turkse kust. Dit aantal is het officiële cijfer. De vluchtelingen die onderweg omkomen en tot nu toe niet zijn gevonden, tellen niet mee. Ook worden de mensen niet meegeteld die om uiteenlopende redenen besluiten om zich bij aankomst in Griekenland niet te melden en meteen in de illegaliteit verdwijnen.

De Griekse overheid kan die enorme stroom mensen vanzelfsprekend niet aan. Om te beginnen is de buitengrens van Griekenland vrijwel oncontroleerbaar. De kustlijn van het land is door de vele eilanden, met name aan de oostzijde, enorm groot; meer dan 15.000 kilometer. Daarnaast is de kustwacht niet in staat om die grote hoeveelheid vluchtelingen op te sporen en naar de kust te begeleiden, er zijn niet genoeg opvangcentra, er zijn niet genoeg ambtenaren om de vluchtelingen op te vangen, in te schrijven en verder te begeleiden. Kortom: er is niet genoeg geld, niet genoeg mankracht en niet genoeg kennis. Dus waarom zou de Griekse overheid niet staan te springen om hulp van de EU, Frontex en andere organi-saties?

De huidige aantallen zijn gigantisch te noemen, de situatie is dramatisch, maar is in feite niet nieuw. Al jaren worstelt Griekenland met het feit dat de vluchtelingen via de Griekse eilanden en noordelijke provincie Thracië Europa proberen te bereiken. En Athene roept ook al jaren om meer hulp en steun vanuit de EU bij de opvang, toelating en doorstroom van vluchtelingen. De EU heeft jarenlang de ogen gesloten voor deze problematiek. Het was overduidelijk het probleem voor de Grieken. Hetzelfde geldt overigens voor de Italianen. Pas sinds afgelopen zomer is er in Brussel echt aandacht voor dit probleem.

De Grieken zijn er nu klaar mee. In maart van dit jaar nog dreigde de toenmalige staatssecretaris van migratie Tania Christodoulopoulou de kilometerslange muur die in Evros is geplaatst, af te breken en de grenzen tussen Turkije en Griekenland ‘open te zetten’. Dat was vanzelfsprekend geen serieus plan, maar een statement richting Brussel. Ook de houding van de Grieken bij het weigeren van hulp in de laatste paar maanden is op die manier te duiden. De Grieken willen de kwestie op de agenda doen stijgen en niet met een kluitje in het riet worden gestuurd. En dat is nu gelukt. Kortom, beste journalisten: het is niet Griekenland dat ‘bakzeil heeft gehaald’. De Europese Unie is de partij die in deze kwestie is ‘gezwicht’. Eindelijk krijgt Griekenland meer hulp bij dit probleem en precies dat was de bedoeling.