Afgelopen week herlas ik na tien jaar de roman ‘De laatste Griek‘ van Aris Fioretos.
In eerste instantie lijkt er weinig Grieks aan deze schrijver, behalve zijn naam. Fioretos is geboren en getogen in Zweden, is een kind van een Griekse vader en een Oostenrijkse moeder, en studeerde onder meer in Parijs en de Verenigde Staten. Hij vertaalde werk van beroemde Duitstalige, Franstalige en Amerikaanse schrijvers in het Zweeds. Hij recenseert voor een Zweedse krant en schrijft zelf ook al jaren boeken in de Zweedse taal. Daarnaast is hij ook nog hoogleraar esthetiek aan het University College van Stockholm.
De Grieksheid van Fioretos.
Toch blijkt er meer Grieks in hem dan dit beknopte CV doet vermoeden. In 2009 schreef hij het boek ‘Den sista greken‘ , dat in 2011 is vertaald in het Nederlands als ‘De laatste Griek‘.
De hoofdpersoon van de roman is Jannis Georgiadis, een boerenzoon uit Ano Potamiá in Grieks Macedonië. Zijn ouders zijn in 1922 uit Smyrna gevlucht voor de troepen van Atatürk en in deze Noordgriekse streek terecht gekomen. Makkelijk is het leven ook na hun vlucht nog steeds niet. Er is armoede, de oorlog breekt uit en communistische landgenoten schieten zelfs op een zeker moment alle mannen van het dorp dood.
Jannis besluit zijn heil elders te zoeken en verlaat midden jaren ’60 zijn geboortedorp. Hij reist per trein af naar Zweden, waar zijn schoolvriend Kostas Kezdoglou ook al woont. Ook diens zusje, Efi Kezdoglou, Jannis’ jeugdliefde, is naar Zweden geëmigreerd. Het dramatische verloop van deze jeugdliefde – en de keuze van Jannis voor een Zweedse schone – is een van de vele verhaallijnen in het boek.
Een geschiedenis van vele Grieken.
Met deze persoonlijke geschiedenis van Jannis en de zijnen schetst Fioretos iets van de twintigste eeuwse geschiedenis van Griekenland. Hij schrijft over de verdrijving van de Grieken in 1922 uit Klein-Azië, hun nesteling – en worsteling daarbij – in de Griekse samenleving, de burgeroorlog en het kolonelsregime. Tot slot ook over de massale emigratie van Grieken naar noordwestelijk Europa, met de bijbehorende taal- en aanpassingsproblemen, het gemis en verdriet, verlies en verlangen.
‘De laatste Griek‘ kreeg in Zweden de Swedish Radio Novel Prize en werd genomineerd voor de August Prize. In ons land schreef Lex ter Braak in Vrij Nederland een lovende recensie. “De laatste Griek is de elastische oefening van het geheugen, oprecht oorspronkelijk en poëtisch geschreven.” En dat is wel degelijk waar.
Het boek is niet makkelijk leesbaar vanwege de verwarrende structuur van het verhaal, reden voor een ander recensent om het boek ‘een literair dwaalspoor’ te noemen. Het perspectief verandert voortdurend, de stijl wisselt, Fioretos jongleert met het aspect tijd en gebruikt vele flashbacks. “Frameworks within frameworks”, schreef een Zweeds journalist bijvoorbeeld.
De aanhouder wint, zou ik bijna willen zeggen. Puzzelstukjes vallen wel degelijk op hun plek naarmate je verder leest en gaandeweg wordt duidelijk wat Fioretos de lezer wil vertellen. En tot slot: het motto van het boek is van Goethe: “Jeder sei auf seine Art ein Grieche…” Inderdaad. Ook Fioretos.
Meer informatie.
Het boek De Laatste Griek van Aris Fioretos is nog verkrijgbaar. Zie bijvoorbeeld: www.bol.com