Regelmatig lees ik in (Engelstalige) Griekse kranten iets over zigeuners, of Roma, zoals ze nu worden genoemd. Vooral de Athens News besteed – met de artikelen van journaliste Kathy Tzilivakis – regelmatig aandacht aan de deplorabele toestand van deze bevolkingsgroep. Ik wilde meer weten over deze bevolkingsgroep en ben de afgelopen maanden op zoek gegaan naar literatuur over de Griekse zigeuners. Tot nu tevergeefs. The Gypsies van Angus Fraser, een klassieker, is een interessant boek, en leerde mij veel over de historie van de Roma op het Balkan-schiereiland, maar rept met geen woord over deze minderheid in het hedendaagse Griekenland.
Isabel Fonseca heeft een prachtig boek geschreven over de Roma in de Balkan met Bury Me Standing. The Gypsies and Their Journey. Het is een verslag van een aantal reizen die ze heeft gemaakt in de periode 1991-1995. Ze schrijft over het oostelijk deel van Centraal-Europa, en bezoekt dan ook over Albanië, Bulgarije, Tsjechië, Slowakije, Duitsland, Moldavië, Polen, Roemenië en het voormalig Joegoslavië. Niets over Griekenland.
Ook de journalist Gart Cartwright richt zich in zijn boek Princes Amongst Men. Journeys with Gypsy Musicians op de zigeuners in de Balkan. Maar ook hij bezoekt Servië, Macedonië, Bulgarije en Roemenië en laat Griekenland links liggen.
Vreemd. In Nederlandse kranten en weekbladen vinden we regelmatig artikelen over Roma in verschillende Balkanlanden. Er zijn diverse Nederlandse organisaties die zich het lot van Roma in deze regio aantrekken. Er worden ook boeken over geschreven. Denk aan Mariët Meester, die met De stilte voor het vuur en meer recentelijk Sla een spijker in mijn hart haar ervaringen bij de Roemeense Roma heeft vastgelegd. Maar over de Roma in Griekenland hoor je ook in Nederland bijna nooit iemand. Sterker nog, het bestaan van de Roma-populatie in Griekenland is bij weinigen bekend.
Afgelopen najaar leek daar heel even verandering in te komen. De Nederlandse rapper Raymzter bracht samen met Rick D en zangeres Rajae el Mouhandiz de singel Maak lawaai!!! uit. Het nummer was gemaakt voor de campagne Make some noise van Amnesty International en vestigde de aandacht op de miserabele positie van de Roma-jongeren in Griekenland. De bijbehorende videoclip werd opgenomen in één van de zigeunerkampen in een voorstad van Athene. Helaas heeft de clip relatief weinig publiciteit gegeneerd en werd het al snel weer stil rond dit onderwerp.
Dit beeld correspondeert niet met de werkelijkheid. Integendeel. Roma vormen een fors aandeel van de Griekse bevolking. In een officiële beleidsnota van de Griekse overheid, uitgebracht in 2001, wordt een aantal van 300.00 genoemd, maar diverse mensenrechten-organisaties noemen hogere aantallen. De Greek Helsinki Monitor gaat ervan uit dat er 400.000 zijn, het Olaf Palme International Centre noemde in 1995 al het aantal van 500.000, en de speciaal voor Roma opgerichte politieke partij Aspida is van mening dat er 600.000 Roma in Griekenland wonen. Welke van deze cijfers het juiste is, kan moeilijk worden achterhaald. Veel Roma zijn niet geregistreerd of ingeschreven bij een gemeente, en bestaan officieel dus niet. Daarnaast bevat de bevolkingscensus geen gegevens over religie, taal of etnische afkomst, dus is er geen mogelijkheid om de hoeveelheid mensen van een etnische groep te bepalen. Maar hoe hoog het werkelijke cijfer ook ligt, het moge duidelijk zijn dat in een land waar 11 miljoen mensen wonen, een groep van zo’n omvang niet vergeten kan worden.
21 maart 2008