* 5 mei 2016 *
De term Grexit, een verwijzing naar een vrijwillig of gedwongen vertrek van Griekenland uit de eurozone, is weer terug van weggeweest. De term kwam voor het eerst in gebruik in 2012. In het begin van de Griekse crisis waren alle betrokkenen het er nog over eens geweest dat een vertrek van de Grieken uit de eurozone en een terugkeer naar de drachme onzin was. Het land was in mei 2010 namelijk ‘gered’ met een hulppakket ter hoogte van € 110 miljard van de eurolanden, de Europese Centrale Bank en het IMF (de zgn. ’trojka’). Eind 2011/begin 2012 begon dat beeld sterk te kantelen. Oorzaak was de voortdurende desastreuze staat van de Griekse economie, de achterblijvende hervormingen en de dringende noodzaak eind 2011 voor een tweede hulppakket van € 130 miljard.
In de eerste helft van 2015 kwam de term opnieuw op tafel. Op 25 januari had de linkse politieke partij Syriza onder leiding van Alexis Tsipras de verkiezingen gewonnen. Tsipras was een uitgesproken tegenstander van de twee memorandi en wilde opnieuw om de tafel gaan zitten met de trojka om te praten over een alternatief voor het aflossen van de noodleningen. Dat leidde tot een roerig half jaar met zware onderhandelingen tussen de Griekse overheid en de partijen van de trojka. In de zomer werden de banken gedurende drie weken gesloten om de massale opname van spaargeld een halt toe te roepen en in de periode daarna mocht iedere Griek maar een beperkt bedrag per dag opnemen. Uiteindelijk kwam het ‘goed’. In augustus werd een akkoord bereikt; er werd opnieuw overeen gekomen dat Griekenland een reddingspakket zou krijgen. Ditmaal was het bedrag € 86 miljard.
Sinds een een paar weken is het echter opnieuw zover. Aanleiding was een bezoek aan Athene van de vertegenwoordigers van de ‘instellingen’, zoals de trojka nu wordt genoemd. Doel was de voortgang van de Griekse hervormingen vast te stellen, nodig om de volgende tranche van het pakket van € 86 miljard uit te keren. De afgelopen tijd was er al € 21 miljard uitgekeerd, nu ging het om een bedrag van € 5 miljard. De instellingen bleken ontevreden over de prestaties van de Tsipras-regering en verder overleg werd afgelast en uitgesteld tot vandaag, 9 mei.
Met name de Eurogroep (de 19 ministers van Financiën van de landen in de eurozone) wil dat Griekenland nog verder bezuinigt. Meer nog dan in augustus 2015 is afgesproken. Men wil een noodpakket met maatregelen ter hoogte van € 3,5 miljard. Dat moet de Griekse overheid op de plank hebben liggen voor het geval het toch niet helemaal naar wens verloopt met de Griekse economie.
Tsipras op zijn beurt zit hier niet op te wachten. Hij is van mening dat de Eurogroep op deze manier de spelregels gaandeweg wijzigt; hij wil wel de eerder gemaakte afspraken nakomen. Daarnaast zit hij niet te wachten op verdergaande bezuinigingen. Zijn populariteit onder de Griekse bevolking is het afgelopen jaar sterk gedaald, en in het parlement heeft hij een beperkte meerderheid. Nog meer pijnlijke maatregelen nemen brengen zijn positie en die van Syriza zeker in gevaar.
Desondanks werd gisteravond – na drie dagen van algemene staking door zowel de private als de publieke sector – in het parlement een pakket bezuinigingsvoorstellen goedgekeurd. Het gaat met name om verhoging van de belastingen, korting in de pensioenen en afspraken rond privatisering. Met dat gegeven vergadert de Eurogroep vandaag verder over Griekenland. Ondertussen dringt het IMF, bij monde van Christine Lagarde, aan op schuldenverlichting. Voorzitter van de Eurogroep, Jeroen Dijsselbloem, heeft aangegeven dat hij voorlopig niet wil praten over schuldverlichting. Griekenland moet eerst maar eens leveren.
Het wordt de komende maanden weer spannend. Griekenland moet op 7 juni € 306 miljoen aan het IMF aflossen, op 13 juli wil het IMF opnieuw € 459 miljoen zien en op 20 juli heeft de Europese Centrale Bank recht op bijna € 2 miljard. Die bedragen kunnen alleen maar worden opgehoest als de verschillende tranches van het derde hulppakket worden uitgekeerd.
Ondertussen staat de oppositie al in de coulissen klaar. Op dit moment zijn zo’n 60 politieke partijen geregistreerd. De grootste oppositiepartij Nea Dimokratia (ND) stuurt al maanden aan op een val van de regering en vervroegde verkiezingen. De in januari aangetreden partijleider Kyriakos Mitsotakis loopt zich al warm langs de lijn.