* 1 januari 2017 *
Het is de laatste tijd in de Nederlandse media relatief stil rond Griekenland. Terwijl het land jarenlang, tot in het najaar van 2015, zo’n beetje iedere dag voorpagina-nieuws was. Met name vanwege de economische crisis, een mogelijk Grexit en natuurlijk de toestroom van migranten. “Het gaat volgens mij beter in Griekenland, toch?” hoor ik vaak. En: “ze hebben het eindelijk begrepen, daar in Griekenland”. Klinkklare onzin. Het gaat helemaal niet beter. Integendeel.
De afgelopen dagen verschenen er twee goede artikelen waarbij de auteurs stil stonden bij de situatie anno december 2016. De Vlaamse Bruno Tersago beschreef op 27 december op de website vrede.be onder de titel Ondertussen in Griekenland… hoe dramatisch het is gesteld met het land. Hij zet een paar zaken op een rij: tussen 2008 en 2015 hebben maar liefst 842.670 mensen hun baan verloren. Armoede dreigt voor 37,8% van de Griekse kinderen. 33% van alle Grieken is nu in de strenge winter niet in staat zijn huis te verwarmen. Sinds 2008 hebben 427.000 Grieken het land verlaten om hun heil elders te zoeken. “De Griekse samenleving lijkt ondertussen op een slagveld”, zo schrijft Tersago terecht. En het geld dat de regering-Tipras als derde hulppakket heeft verkregen, moet vooral worden besteed om de rente op vorige schulden af te betalen. Syriza-leider Alexis Tsipras is er niet in geslaagd zijn verkiezingsbeloften van eind 2014 uit te voeren. “De hoop die hij met zich meebracht, is omgeslagen in ontgoocheling en teleurstelling”, aldus Tersago.
Ook de Engelstalige Griekse website macropolis.gr publiceerde een analyse van de huidige staat van Griekenland. 2016 had het jaar van de ommekeer moeten worden, zo schreef Nick Malkoutzis. In plaats daarvan was het wederom een jaar van grote sociale onrust en nieuwe bezuinigingsmaatregelen. Malkoutzis trekt paralellen met het reuzenrad dat vorige week op het Syntagma-plein was geplaatst. Het was de eerste keer dat de inwoners van de Griekse hoofdstad rond de feestdagen een dergelijke attractie in het centrum geplaatst zagen. Het rad werd echter na een paar dagen weer afgebroken omdat de noodzakelijke veiligheidsmaatregelen niet waren getroffen en blijkbaar ook niet getroffen konden worden. “… it looks very much like a giant hamster wheel. It would have been the most appropriate symbol for Greece’s predicament”, zo besluit Malkoutzis.
Benardheid, beknelling, dat is inderdaad waarschijnlijk het beste woord voor de situatie waarin Griekenland zich momenteel bevindt. In de afgelopen 8 jaar – sinds het begin van de crisis in 2009 – hebben 6 verschillende premiers geprobeerd uit de misère te komen. PASOK’s Giorgos Papandreou was de eerste die een poging deed. Hij trad in november 2011 gedesillusioneerd af en wordt door velen zelfs tot op heden gezien als één van de aanstichters van alle ellende. Daarna was er een overgangsregering, in verschillende vormen. In 2012 trad Antonis Samaras van de concurrerende Nea Dimokratia aan. Hij wist bijna 3 jaar aan te blijven, maar werd bij de verkiezingen in januari 2015 verslagen door SYRIZA onder leiding van Alexis Tsipras.
In feite worstelden alle opeenvolgende regeringen met hetzelfde dilemma: er werd door de Grieken geld geleend van de Europese Bank en het Internationaal Monetair Fonds om het hoofd boven water te houden. Dat lenen gebeurt onder strakke regie en ging gepaard met vele eisen. Die eisen van de schuldeisers hadden betrekking op fikse bezuinigingen, belastingverhogingen, massale ontslagen en privatisering van staatsbezit. Tsipras gooide het in 2015 over een andere boeg. Hij kondigde aan de gemaakte afspraken met de trojka te willen herzien. Na een felle strijd die maanden duurde, capituleerde Tsipras uiteindelijk in juli 2015. Hij gaf die zomer zelfs toe dat er een derde hulppakket nodig was en sloeg in feite vanaf dat moment dezelfde weg in, die zijn voorgangers ook hadden bewandeld: verder bezuinigen, privatiseren en belastingen verhogen. De duimschroeven werden opnieuw aangedraaid.
Vanzelfsprekend wordt hem dit niet in dank afgenomen. Een deel van zijn eigen partij keerde hem de rug toe en de bevolking raakte steeds bozer en ontgoocheld. En het ergste is misschien nog wel dat de toestand in het land er niet eens echt veel beter op is geworden.
Inmiddels staat er al iemand klaar in de coulissen: Kyriakos Mitsotakis, de in januari 2015 aangetreden partijleider van de Nea Dimokratia. De 48-jarige Kyriakos is afkomstig uit een beroemde Atheense familie; zijn vader Konstantinos was in de jaren ’90 een aantal jaren premier, en zijn zus Dora Bakoyannis was onder meer burgemeester van Athene (2003-2006) en daarna minister van Buitenlandse Zaken (2006-2009). Hij bekritiseert de regering-Tsipras voortdurend op alle punten en dringt al maanden aan op vervroegde verkiezingen – uiteraard in de volle overtuiging dat de door hem geleide partij dan zal winnen. In interviews en toespraken is inmiddels wel iets bekend geworden van zijn ideeën. Hij wil de belastingen verlagen, is voornemens het migratie-probleem op te lossen, belooft de salarissen van de ambtenaren weer te verhogen, vindt dat het ondernemersklimaat sterk verbeterd moet worden en de kosten voor verzekeringen omlaag moeten. Dat klinkt allemaal prachtig. Waar hij het geld vandaan wil halen, is onbekend. En dat ook hij, als straks eenmaal aan het roer staat, zich ook aan de strenge eisen van de schuldeisers moet houden, wordt gemakshalve achterwege gelaten in zijn toespraken.
De krant To Vima liet een onderzoek uitvoeren door bureau Kappa Research en publiceerde afgelopen week de resultaten. 65% van de ondervraagden ziet 2017 somberder in dan afgelopen jaar. 40% zegt voor vervroegde verkiezingen te zijn, terwijl 46% aangeeft dat de huidige regering wat meer tijd zou moeten krijgen. En als de Grieken nu naar de stembus zouden moeten, is de ND van Mitsotakis koploper. Volgens dit onderzoek zou 22,8% van de stemmen naar de ND gaan, en zou SYRIZA op de tweede plaats belanden met 16,5% van alle stemmen. Wie de Griekse tredmolen na de volgende verkiezingen zal betreden, lijkt op dit moment dan ook wel duidelijk.