“Het geweten van de mensheid heeft het idyllische einde van de Odyssee nooit kunnen aanvaarden. Met de vierentwintigste zang, de grote hymne van de vredesluiting, kon deze hartstochtelijke vertelling niet voltooid zijn. De lezers hebben in alle tijden aangevoeld dat Ulysses zijn definitieve bestemming niet kan hebben gevonden in de idylle van de thuiskomst. De bedoeling van de dichter – of de dichters – laat zich raden: het epos heeft voor Ulysses nog meer reizen in petto”, zo staat in het nawoord van het boek Vrede op Ithaca. Volgens de schrijver van deze woorden, Sándor Márai, dient het wereldberoemde epos een vervolg te krijgen. In de jaren vijftig nam hij de taak op zich de definitieve bestemming van Ulysses op te tekenen.
De wereldberoemde Odyssee van de Griekse dichter Homeros beschrijft de zwerftocht van de held Odysseus na afloop van de Trojaanse oorlog. Pas na twintig jaar keert hij thuis op het eiland Ithaka waar hij met zijn vrouw Penelope wordt herenigd. Daar waar dit epos eindigt, haakt Sándor Márai zoals gezegd in. Hij verzint als het ware een vervolg op dit wereldberoemde verhaal. Deze voortzetting – waarin Márai Odysseus de Latijnse naam Ulysses geeft – wordt vanuit drie personen verteld. Ulysses’ vrouw Penelope, hun zoon Telemachus en zijn bastaardzoon Telegonus vertellen ieder vanuit hun perspectief wat er zoal gebeurt. Ulysses is teruggekeerd als een andere man. Er is alles behalve vrede op Ithaka, zoals de titel suggereert. In de woorden van Penelope: “… hij keek anders dan ooit tevoren in zijn leven. Anders dan toen hij zich opmaakte om negen jaar strijd te gaan leveren onder de muren van Troje en nog eens tien jaar langs vreemde grotten te zwerven, in de armen van twijfelachtige vrouwen te liggen en zijn pezige lijf aan het bittere schuim van de herfstzee te laven, terwijl ik me aftobte met de vrijers en de stelende veehoeders en met de opvoeding van onze voortreffelijke, maar ietwat nonchalante zoon.” De held besluit zelfs zijn geliefde Penelope weg te sturen; zij wordt verbannen naar Mantinea op de Peloponnessos.
De drie familieleden proberen stuk voor stuk de figuur Ulysses te begrijpen en te ontrafelen. Zij vertellen ieder over de man die ze menen te kennen. Penelope sluit echter haar verhaal af met de woorden: “Ik geloof dat hij zo was, of ongeveer zo. Maar in werkelijkheid kan ik niet weten hoe hij was, want ik was slechts zijn vrouw.” En ook de twee zonen trekken een soortgelijke conclusie.
Sándor Márai, geboren in het toenmalige Oostenrijk-Hongarije, verliet zijn vaderland in 1942, op de vlucht voor het communisme. In de eerste jaren woonde hij in Italië, waar hij onder meer dit boek schreef, dat in 1952 werd gepubliceerd. Later emigreerde hij naar de Verenigde Staten, waar hij in 1984 zelfmoord pleegde. De schrijver lijkt met dit boek het verhaal van zijn eigen leven te hebben verteld. “Als een man zijn huis verlaat en onherroepelijk op reis gaat, zal hij naderhand nooit meer helemaal thuis kunnen komen. Dat heb ik ervaren” zoals Penelope het uitlegt.
30 december 2011